Een blik op mijn maatwerkprojecten

Hoe een theatervoorstelling zoveel meer kan doen dan sheets en sprekers

Ik had een zeer betrokken en deskundige coach leren kennen die gespecialiseerd was in rouwverwerking. Zij organiseerde een schrijfavond: een brief schrijven naar iemand die er niet meer is. Die bijzondere - en voor mij helende ervaring - inspireerde mij tot het schrijven van: “Lieve je bent er niet meer”. Vlak daarvoor had een lief echtpaar mij aangeboden dat zij mij wel een keer wilden steunen met een theaterproject. En zo ging de bal rollen…

Het verhaal

Een man (ik speelde dit keer zelf, samen met de rouw-coach) zit aan zijn bureautje en probeert een brief te schrijven aan zijn overleden vrouw. Hij worstelt met de woorden en de zinnen en dan verschijnt, buiten zijn waarneming, zijn vrouw. Ook zij worstelt maar vanuit een ander perspectief of werkelijkheid. Maar, beiden vertellen over het gemis, de pijn maar zeker ook onvergeten liefde. Uiteindelijk kan ze iets bij hem achterlaten: een houvast voor hem om te leren haar voorzichtig los te laten.

Fragment

Man: Verwerken. Ja, dan verwerk je het. Dat zeggen ze dan.
Inprenten! Dat is het! Alsof ik de woorden in een grafsteen beitel, en het duurt zo lang voordat díe letters vervagen. 

Vrouw: Ik gebruik hier ook bijna geen woorden. Zou het helpen als hij weet dat ik hem ook mis?
Er is geen dood, dat weet ik nu en toch zijn we uit elkaar. Maar ik voel me zo vrij... én ik houd van hem, gewoon: ik houd van hem...

Man: Als je iets deelt met elkaar, het woord zegt het al: dan is het dus deelbaar, en zo voelt het ook, jij daar en ik hier... gedeeld. Gedeelde smart is halve smart zeggen ze. Niet. Het is gewoon één volle smart en van de ander weet je het niet.... Breekt heel even Mis je me, mijn lief?

Vrouw: Ik weet dat hij me mist…

Tweemaal speelden we: in een kerk met aansluitend een maaltijd met de mogelijkheid tot gesprek. De bezoekers waren allemaal mensen die iemand misten en verder waren vrijwilligers en ouderlingen. Het waren twee indrukwekkende, diepe avonden. Wat mij bijbleef: een man die me aan tafel toevertrouwde dat deze voorstelling hem na zoveel jaar deed beseffen dat hij erover moest gaan praten: voor die man heb ik hem dus gemaakt, dit stuk.

De kracht van (ervarings)theater is groot. Durf jij het aan in jouw organisatie, met jouw dienst?

Mantelzorg is een begrip dat in de afgelopen 15 jaar enorm is gegroeid. Ik bedacht ooit voor een campagne de term: “Ik mantelzorg, jij mantelzorgt” om het ook als werkwoord te introduceren. Monuta benaderde mij om over dit onderwerp een stuk te maken. Dat werd het stuk “Ontmanteld”. Doel was om van zowel de mantelzorger als de zorgontvanger het eigen specifieke perspectief te belichten.  

Het verhaal

Een oudere vrouw zit alleen thuis en heeft alleen haar dochter nog in haar netwerk. We zien vervolgens ook hoe de dochter vastzit in haar overvolle agenda én haar schuldgevoel naar haar moeder. Doet ze wel genoeg? De moeder begrijpt anderzijds ook wel dat de wereld niet om haar draait. Via een zeer ludiek kijkje in de dynamiek van de agenda van zowel de moeder als de dochter vinden ze uiteindelijk in een kort moment van nostalgie, de stilte en de geborgenheid en vooral de rust heel even terug. 

Fragment:

Dochter: Ok, ik ga wel even terug, we kunnen nog wel even gaan wandelen. (Loopt weer naar binnen)

Moeder:  Ja! Wandelen lieverd. Laten we naar de vijver gaan. Naar de eendjes, met wat oud brood. Lijkt me enig. Zal ik gewoon aan je arm lopen of neem ik heel zelfstandig een rollator mee?

Dochter: Wat doe je nou raar mam? Ik zeg toch niks raars… ik vind dat je lelijk tegen me doet…

Moeder: Lelijk? Heb je enig idee wat je aan me vraagt, lieverd? Die vijver, dat uitgesleten paadje, die zeven stomme witte eenden, de bank met de ruwe zitting, ik ken het uit mijn hoofd. Denk je dat ik zit te wachten op jouw bezoek tot ik eindelijk weer naar die heerlijke vijver mag kuieren?

Dochter: Maar mamma, je zit hier toch goed? Heb je het niet naar je zin? Waarom heb je dat niet eerder gezegd?

Deze voorstelling hebben we diverse malen op locatie gespeeld: op een congresje, op een beurs en in buurthuizen. Twee reacties zijn me bijgebleven. Een was van een een mevrouw die me bedankte en zei: “ik heb mij vandaag gerealiseerd dat ik mantelzorger ben, en nu vallen er heel veel kwartjes”. De andere was van een oudere dame van eind tachtig die per se haar werkweek wilde laten zien heel energiek een scene uit het stuk als het ware parafraseerde: geweldig!

De kracht van maatwerktheater… interesse of dit voor jouw organisatie ook kan werken? Bel me! Ik luister graag. Kijk op www.ecksteinmaakwerk.nl/Blog voor meer projecten!

Darek is een man met NAH zoals dat zo mooi heet. Hij had een droom: optreden als acteur en stralen op het toneel. Zijn rolstoel en zijn beperkte motoriek zijn voor toneelgroepen vaak een belemmering om hem 'normaal' te kunnen meedoen: hij werd altijd vriendelijk afgewimpeld. Dat frustreerde uiteraard. Ik heb toen aangeboden speciaal voor hem een korte eenakter te maken waarmee wij samen zouden optreden.

Zo gezegd zo gedaan. Ik maakte een stuk over een man die op zoek is naar het ideale woord, het woord dat alles omschrijft, alles omvat: een woord waarmee hij de wereld zou verstommen, versteld doen staan: zijn echte droom. De tekst zat er snel in en na enkele repetities zin zijn woning was het zover: bij de opening van zijn woonvorm mochten we de vloer op. Hij straalde! Oh zeker, hij was bloednerveus maar hij deed het! Niet in een kinderachtig stuk voor gehandicapten maar voor een volwassen publiek met een volwassen stuk.

Fragment: 

Wouter: Dat is het woord, dat is de zin! Dank je wel, dank je wel!!!

Erik: Gefeliciteerd hoor. 

Wouter: Ik raaskal, jij raaskalt, hij raaskalt, wij raaskallen, zij raaskallen, jullie raaskallen. Alles kalt en raast. Alles is geraaskald, dat is wat we doen Erik, allemaal.

Het is weer een mooi voorbeeld hoe theater kan werken: op maat, op de man, recht naar het hart. Interesse in theater op maat? Bel of mail me gerrust.

Dit stuk is geschreven voor stichting STEM die trainingen geeft aan professionals en vrijwilligers werkzaam in Hospices. Een vrouw ligt op sterven in ziekenhuis en krijgt bezoek van haar dochter. De vrouw ligt in coma. Er ontstaat een gesprek waarbij blijkt dat de vrouw haar dochter wel hoort maar dat de dochter dat niet merkt. Centraal staat de vraag of er op deze manier nog wel contact mogelijk is. Het is een schrijnende en liefdevolle voorstelling waarin beide partijen enorm hun best doen om alles nog te zeggen wat er gezegd moet worden. Een fragment

(de moeder vanuit haar coma): Ik ga dood! Dat weten we al en dat gaat er dus mis. Mag ik in mijn eigen bed? Mag ik naar mijn eigen tuin kijken, naar alle CD’s luisteren in plaats van dat jullie in die zaal naar 2 of 3 hoogtepunten van mijn muzikale smaak luisteren. Ik zou ook best nog een sigaretje willen roken?

De titel is de helft van de bekende uitdrukking “Eind goed, al goed”. Enkele jaren na de première is deze eenakter ook verfilmd.

Is dit instrument ook wat voor jouw organisatie? Neem gerust vrijblijvend contact op: ik luister graag.

De tweede eenakter die ik in opdracht schreef was een voltreffer. In opdracht van Monuta hebben we hiermee zelfs een tournee gemaakt door Nederland. Het leverde flinke gespreksstof op en grote waardering door het taboedoorbrekende onderwerp: praten over je uitvaart. Het leverde veel reacties op en zorgde ervoor dat het publiek ging nadenken over het eigen afscheid. Veel humor kenmerkt dit bijzondere verhaal.

Het verhaal: Een oudere vrouw zit in, naar wat later blijkt, een soort tussenruimte van hemel en aarde. Ze heeft een grote antieke koffer bij zich. Dan komt een jonge vrouw binnen met een grote rolkoffer. Ze raken in gesprek en worden nieuwsgierig naar elkaars koffer :”wat heb jij meegenomen?”. Bij het openen blijkt dat ze voorwerpen bij zich hebben over uitvaartwensen die ze nooit hebben geuit. Het delen heelt en ze kunnen verder maar kunnen ook hun altijd privé gehouden bagage achterlaten, ze nemen alleen nog maar hun handbagage mee. Fragment:

Libby: Waarvoor is die zweep?

Ella: Ik wilde zo graag een keer met een paardenkoets mee. Op een of andere manier heb ik dat nooit gedaan. Dus dan maar als lijk dacht ik maar ik vermoed dat…

Libby: …niemand het wist

Een fascinerend verhaal dat steeds leidde tot een lach en een traan bij het publiek. Er zit verrassend veel humor is dit verhaal en maakt het ‘zware’ thema zeer goed verteerbaar en vooral bespreekbaar.

Is dit instrument ook wat voor jouw organisatie? Neem gerust vrijblijvend contact op: ik luister graag.

Een opmerkelijk verzoek was de aanleiding tot deze voorstelling. Een pastor van een psychiatrische instelling wilde een over ouderen in de psychiatrie. Hij krijgt namelijk regelmatig te horen van zijn cliënten dat ze zich niet serieus genomen voelen. Ik accepteer de uitdaging en ga in gesprek met een aantal cliënten. Het resultaat is de voorstelling “Opgeruimd”.

Het verhaal:

Ruth en Sara zijn twee oudere vrouwen die in een instelling verblijven. Ze voelen zich niet serieus genomen. Om beurten veranderen ze in personeel: een leerling en een oude rot. Zo wordt langzaam duidelijk hoe de vrouwen het verblijf ervaren en hoe de buitenwereld met hen omgaat.

Fagment:

Els (leerling): Doe jij nog vaak dingen?

Anne (ervaren veroleegkundige): Nee, dat doen jullie, de leerlingen en de activiteitenbegeleiders

Els: Maar die zie je bijna nooit meer. Ze hebben helemaal niks te doen, die oudjes.

Anne: Ze wonen hier gewoon hoor. We hoeven ze niet te vermaken. (Beiden zetten hun hoedje weer op en gaan weer zitten als Ruth en Sara).

Sara (cliënt): Ook de voordeur zit vaak op slot. Ik krijg geen pasje van de zuster.

Ruth (cliënt): Ben jij oud?Sara: Ik heb achterkleinkinderen. Dan ben je oud, ja.

Ruth: Ik ben alleen.

Sara: Waarom?

Ruth: Ik zit hier goed, dat zei ze. Mijn dochter.

We speelden deze voorstelling twee keer: een keer voor cliënten en keer voor het management. Bij de cliënten was de herkenning groot en het personeel was diep geraakt door deze spiegel. Er werd lang nagepraat.

Bij het management, een hele grote zaal vol, was de reactie: “dit was zo niet realistisch, dit had niets met de werkelijkheid te maken”. Het is een van de mooiste complimenten die ik ooit heb gehad.

De kracht van maatwerktheater… interesse of zin een kennismaking? Bel me gerust. Ik luister graag.

Deel 4: Later!

Het idee kwam van een begrafenisondernemer: “We willen ruimte geven aan jongeren en hoe zij omgaan met de dood en het afscheid”. Er ontstond een bijzonder idee: een rouwweek op de opleiding voor klasse-assistenten. Een prachtig initiatief waarin ik een stuk mocht maken over hoe jongeren vaak niet de kans krijgen zelf afscheid te nemen van een klasgenoot die overlijdt.

Met vier studenten tussen de 20 en 22 jaar, uit vier verschillende culturen, ging ik aan de slag in een klaslokaal. Het stuk was kort (9 minuten) maar heftig. We hadden als decor een doodskist die gemaakt was van 6 planken in 6 verschillende felle kleuren. Ook hadden ze allemaal een gekleurd fotolijstje met een foto van zichzelf.

Het verhaal

Vier jongeren praten met elkaar over de dood van hun klasgenoot. Dat blijkt lastig en confronterend: wat was je laatste contact, je laatste woord? Mag je naar de begrafenis, wil je dat wel? Tijdens hun gesprek ontstaat hun eigen ritueel: ze bouwen van de zes planken een kist en al trommelend op de kist nemen ze afscheid en zetten hun eigen foto’s neer op de kist.

Fragment:

Joost: Ik vind dat we best als klasgenoten naar zijn ouders toe kunnen.

Tinka: Ja hoor, die zitten nu naast de kist op ons te wachten.

Joost:  Anders doen we gewoon hier op school ons eigen afscheid. Dat kan toch?

Tom: Ik zei toch al, dat heeft geen zin.

Joost: En waarom heeft dat geen zin. Hij zat bij ons in de klas, wij hebben ook recht op een afscheid dat van ons is.

De eerste keer speelden we in de aula van de school: tussen de leerlingen die pauze hielden. Het werd stiller en stiller, doodstil zelfs. De tweede keer speelden we in de aula van een crematorium: ruim 100 mensen bleven na het oorverdovende einde lang stil. Wat hebben ze een indruk gemaakt, die vier studenten. Het was prachtig en onvergetelijk.

Ook interesse in maatwerktheater? Bel of mail me gerust. Ik luister graag.